Walka zaczęła się w sylwestrową noc

Powstanie wielkopolskie, które wybuchło 27 grudnia 1918 roku w Poznaniu, rozprzestrzeniało się na wielkopolskie wsie i miasta. W sylwestrową noc dotarło do Kcyni.

<!** Image 2 align=right alt="Image 108849" sub="Pomniki przypominające o powstańczych walkach w Kcyni i w Studzienkach (fotografia poniżej) Fot. Kamila Czechowska
">Atak na kcyński dworzec poprowadził kapitan Władysław Kowalski z powstańcami z Gołańczy, Czeszewa i Kcyni. „Chwytam mocno mój browning i wskakuję na rampę. Obchodzę szopę towarową i staję przed pociągiem, równocześnie oko w oko z posterunkiem niemieckim. Niemiec ogromnie zdziwiony, patrzy na mnie. Czuję jego dech, a zarazem alkohol sylwestrowy. Nie mam odwagi go zastrzelić. Odbieram mu karabin i strzelam mu tuż nad uchem w powietrze. Niemiec się ze strachu przewraca i spada z rampy pod wagon. W tym momencie Niemcy się budzą, otwierają wagon i mierzą do mnie. Błyskawicznie wskakuję na platformę pierwszego wagonu i to ratuje moje życie. Rozpoczyna się wściekła strzelanina. Kule świstają mi ze wszystkich stron nad głową. Krzyczę na całe gardło: bracia do wagonów!”. Tak wspominał walkę o dworzec Władysław Kowalski.

<!** reklama>Walki w noc sylwestrową w Kcyni przyniosły miastu wolność. 3 stycznia uformowano około 300-osobowy oddział powstańczy.

Miasto zdobyte

<!** Image 3 align=right alt="Image 108849" >Na powstańczą odwagę czekał sąsiedni Szubin. Powstańcy z Kcyni starali się udzielić pomocy Szubinowi już 2 stycznia 1919 r. Niestety, miasto zostało wsparte przez nowy oddział niemiecki i kynianie musieli się wycofać. Powstańcy z Kcyni pod dowództwem porucznika Jana Sławińskiego z Ujazdu mieli zaatakować Szubin rankiem 8 stycznia. I ten atak na Szubin się nie udał i miasto zdobyto dopiero 11 stycznia. Poległ wtedy Józef Codrow, Jan Szyperski i Florian Bochacz. Pogrzeb powstańców odbył się na kcyńskim cmentarzu 17 stycznia.

Na kcyńskim froncie

Okolica Kcyni była przez cały czas niepokojona przez oddziały Grenzschutzu od strony Nakła. 21 stycznia Niemcy znajdowali się w odległej o 5 kilometrów wsi Szczepice, gdzie powstańców atakowano przy pomocy dojeżdżających z Nakła pociągów pancernych. Na początku lutego Prusacy znów przystąpili do kontrataku na Szubin, który został zajęty, a w dalszej kolejności na Kcynię. Zdobycie Kcyni otwierało im drogę na Wielkopolskę. 2 i 3 lutego siły niemieckie zaatakowały powstańców, w wyniku czego doszło do walk pod Szczepicami, Słonawami, Malicami, Kcynią. Kolejny atak na odcinku kcyńskim frontu północnego nastąpił 7 lutego gdy oddział niemiecki stoczył walkę z powstańcami pod Studzienkami. Powstańcy po śmierci niemieckiego dowódcy wzięli do niewoli oddział niemiecki i zdobyli Gromadno, Kowalewko i Paterek.